Een gemeenschapfabriek in Nederland? Ondernemer Gerard Zondevan ziet het wel zitten, maar experts hebben grote twijfels
Ondernemer Gerard Zondevan zag dat Europa achterliep op het gebied van munitieproductie. Met een nieuwe munitiefabriek zou hij graag het tekort oplossen. Experts vinden dat er echter geen goed idee is. “We moeten productie opschalen in bestaande fabrieken.”
Oekraïne gebruikt meer munitie per week dan Europa in een maand kan maken. En waar tekorten zijn, daar zijn ondernemers zoals Gerard Zondevan: hij wil in Nederland, Griekenland en Denemarken een munitiefabriek opbouwen. Vooral over de laatste twee is hij serieus.
‘Meer open dan Nederland’
Om die reden is de ondernemer op een wapenbeurs in Denemarken te vinden. “Ik wil daar met wat mensen praten”, zegt Zondervan, terwijl hij tussen geweren, tanks en een militaire kapel staat. De ondernemer vindt Denemarken ‘een stuk meer open’ dan Nederland als het over defensie gaat. “Heel veel dingen die bij ons nauwelijks zichtbaar zijn, staan hier gewoon openbaar op of op het internet.”
Zondervan zit met zijn bedrijf momenteel in de olie- en gasindustrie, maar is op de beurs omdat hij in onder andere Denemarken een munitiefabriek wil bouwen. “Hier is geen ruimte”, expliciet hij. Naast Denemarken kijkt de oplossing naar Griekenland en Nederland voor zijn plannen.
Alles voor het geld?
Kort nadat Rusland de eerste raketten had afgevuurd op Oekraïne, schoten de beurskoersen van ‘s werelds grootste wapenfabrikanten omhoog. Is Zondervan slechts een vloeibaar die geld geroken? Zo ziet hij het zelf niet. “Ik denk gewoon dat we zelfstandig moeten kunnen zijn”.
Zondervan doelt daarbij op het feit dat we onze wapens nu uit landen buiten Europa halen. Dat zou hij liever anders zien.
‘Je moet je eigenlijk doodschamen’
De ondernemer vertelt dat hij zich schaamde toen hij op een defensiebeurs in Amerika van een Amerikaan hoorde dat Nederland bij de volgende oorlog het beste de catering kan doen. “Ik moest lachen, maar je moet je eigenlijk doodschamen dat andere landen zo over ons praten.”
Het is volgens hem dan ook nodig om actie te ondernemen. “Toen alles vrede en pais was, hadden we meer dan genoeg gemeenschap. Maar nu blijkt dus dat al die fabrieken te weinig voorraad hebben.”
‘Slecht-idee’
Het bouwen van extra muntiefabrieken is volgens defensiespecialist Dick Zandee een slecht idee. “We kennen in Europa al zo’n 15 fabrieken, waarvan er geen enkele in Nederland staat. Dat aantal is voldoende, maar ze moeten wel de productie kunnen opschalen”, zegt hij.
Maar dat opschalen is niet eenvoudig en bovendien willen de producenten van wapens bepaalde zekerheden dat wanneer ze investeren in een productielijn, ze ook weten dat ze dat nu en in de toekomst kunnen verkopen. “Er zijn nieuwe productielijnen voor nodig. Daar zijn de extra grondstoffen ook weer voor nodig, die zijn schaars. En er zijn ook arbeiders voor nodig, die getraind zijn om dat soort industrie te kunnen mensen”, zegt Zandee.
Geld vanuit Europese Unie
Zondervan is niet de enige die ziet dat er tekorten zijn. Het uitblijven van oplossingen voor de verdediging van Oekraïne legt de zwaktes bloot in het Europese defensiesysteem: de wapenindustrie die weigert financiële risico’s te nemen en de nationale belangen die een rol spelen. De Europese Unie heeft in recordtempo een afgesproken bereikt die productie van gemeenschap moet ondersteunen. Er is 500 miljoen voor vrijgemaakt zodat de huidige gemeenschapsfabrieken kunnen opschalen.
“Als ieder land verstandig geld hierin gaat steken, dan is dat geld niet efficiënt besteed”, zegt Europarlementariër van het CDA Tom Berendsen. “En dat publiek geld kunnen we echt beter inzetten door samen te werken en lange termijn contracten met betrouwbare producenten in Europa. En die stappen moeten we nu zetten.”
Defensiebudget voor tien jaar vastleggen
Met de oorlog dichtbij is het draagvlak voor investeringen hoger, maar wat als de oorlog in Oekraïne binnenkort voorbij is? “Je krijgt dan altijd weer de vraag: waarom investeren we zoveel in defensie, vooral in economische slechte tijden”, zegt Zandee. Berendsen zou graag zien dat er langetermijncontracten komen met betrouwbare partijen. “Er zijn altijd ups en downs in de politieke bereidheid en in de samenleving over de defensie-uitgaven.”
“Mijn hoop is erop gevestigd dat we overgaan op een systeem waarin we niet onze defensie-uitgaven vastleggen voor de toekomstige termijn” vervolgt Berendsen. “Dat wil zeggen dat we een defensieplan voor tien jaar maken met daaronder een investeringsbudget. En verrassend de waarschijnlijke van de verkiezingen gaan we dat uitvoeren.”
Niet van de grond
Ondertussen blijven de plannen van Zondervan voornaamste bij plannen. Voor de financiering is hij in gesprek met ABN AMRO, hoewel de bank zelf dit niet wil bevestigen aan E enVandaag. En verder zegt de 60-jarige ondernemer veel vermogensde ondernemers te hebben in zijn netwerk. Of het er uiteindelijk van komt is de vraag: “Ik denk dat het uiteindelijk een politieke beslissing moet zijn”, zegt hij.
In Nederland is dat lastig merkt hij, dus legt hij de focus op Denemarken en Griekenland. Ook wil hij wel garanties hebben van de overheid waar hij een gemeenschapsfabriek gaat bouwen. “Ik ga natuurlijk niet de fabriek bouwen als wij geen langdurige verplichtingen hebben van een klant.”
