Oisterwijkse ondernemer Gerard wil kogels en wapens maken in Nederland: ‘Dat kunnen we best zelf’
OISTERWIJK – Alle tekeningen liggen klaar, de expertise is in huis en hij weet welke machines moeten worden besteld. Als het aan Oisterwijker Gerard Zondervan ligt, dan krijgt Nederland weer een eigen wapen- en munitiefabriek. ,,We kunnen 500 miljoen patronen per jaar maken.”
,Je moet eens weten wat er nodig is om één patroon te maken”, stelt Zondervan, staand voor een tekening met een reeks machines. ,,Vijf productiestraten, van stansen tot gloeien, om de juiste kogel te krijgen. Er mag natuurlijk geen afwijking in zitten.”
Het laat maar zien hoe bloedserieus Zondervan is met zijn plan: Nederland moet weer zelf wapens en munitie gaan maken. Eerder pleitte de Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim er al voor: Nederland moet zelf gaan produceren. Dat maakt ons minder afhankelijk van het buitenland en daar komt bij dat de oorlog in Oekraïne wereldwijd voor tekorten aan munitie zorgt, stelde de commandant.
Banden met Rusland en China
De huidige inkoop van munitie vindt plaats in Brazilië, en daar doemen de problemen al op. Zondervan: ,,Je ziet dat ze daar bijvoorbeeld ook banden hebben met Rusland en China. Brazilië wil niet dat bepaalde munitie wordt ingezet in Oekraïne. En volgens mij kunnen we het ook best zelf maken.”
Hij is niet de enige: ook Eurocommissaris Thierry Breton (Interne Markt) riep recent op om de defensie-industrie op te schalen tot het niveau van een ‘oorlogseconomie’.
Zondervan is al lang een actief sportschutter. Momenteel is hij eigenaar van het bedrijf Maverick Valves langs de A58 bij Tilburg. Daar worden ingewikkelde afsluiters worden gemaakt voor de olie- en gasindustrie. Het verschil met het maken van kogels is niet eens zo groot, stelt de van oorsprong Rotterdammer.
,,Het is een ander product, met andere veiligheidseisen, maar het kan met dezelfde software. Afsluiters zijn misschien nog wel moeilijker te maken. Ook daar mag geen afwijking inzitten. En ze moeten ook functioneren onder grote druk, bijvoorbeeld op een zeebodem.”
Verwijzing naar een oude wapenfabriek
De naam voor het nieuwe wapen- en munitiebedrijf ligt ook al vast: Artillerie Inrichtingen Armaments (AIA). Dat is een verwijzing naar een oude wapenfabriek van de Nederlandse Staat, waar van 1679 tot 2003 zware wapens en munitie werden gemaakt. Uiteindelijk werden al die onderdelen opgesplitst, opgeheven of verkocht in een tijd dat we dachten dat oorlog voeren niet meer nodig was. De naam werd al vastgelegd voor de oorlog in Oekraïne, want de plannen voor een eigen munitiefabriek zijn ook al vooroorlogs.
Maar nu is er volgens Zondervan des te meer reden om de productie zelf in eigen hand te nemen. Daarvoor reist hij langs wapenbeurzen van de Verenigde Staten tot Abu Dhabi. Het idee is inmiddels panklaar: voor de productie van munitie heeft hij een hal van ongeveer 40.000 tot 50.000 vierkante meter nodig. Als daar wapens bijkomen, moet daar 12.000 tot 15.000 vierkante meter bij.
Dat is overigens inclusief een testschietbaan van 300 meter. Tel daarbij alle zeer strenge veiligheidsmaatregelen op, onder meer om te voorkomen dat criminelen binnenkomen, en Zondervan heeft in totaal een hectare of 8 nodig.
Daarvoor heeft hij nog drie concrete locaties op het oog, twee in Limburg en één in Groningen. ,,Maar het liefst zou ik beginnen op een defensieterrein. Denk aan Oirschot of een andere kazerne: Defensie heeft ontzettend veel grond. Daar zijn de veiligheidseisen al hoog en dan kan er bijvoorbeeld ook direct worden getest. Waar het ook komt: we beschouwen het in elk geval als een militair object met dito beveiliging.”
Er wordt dan munitie gemaakt van klein en medium kaliber en 40mm-granaten. Voor het maken van wapens is Zondervan met verschillende Amerikaans fabrikanten in gesprek om volgens licentie te gaan produceren. Het gaat dan om een medium kaliber machinegeweer (groep AR10/AR15) dat de nieuwe norm moet gaan worden binnen de NAVO. Zondervan: ,,Zo hebben we de expertise al in huis. We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.”
In de fabriek kan een man of achthonderd werken, waar zes dagen lang 24 uur per dag geproduceerd moet worden. ,,Dan kunnen we 500 miljoen patronen per jaar maken.” Dat klinkt misschien veel, stelt Zondervan. ,,Maar als je met duizend man op missie gaat, dan zijn een miljoen kogels binnen een week wel weg.” De fabriek produceert daarmee wel meer dan Nederland zelf kan verschieten. ,,We kunnen ook leveren aan andere Navo-landen.”
Toch weer tanks in oorlogsarsenaal
De oorlogseconomie is een lastige. In meerdere Europese landen staan fabrieken voor wapens, tanks of munitie. Tot een paar jaar geleden wilde vrijwel geen land bijvoorbeeld meer tanks hebben: al het geld ging naar drones en nieuwe vormen van oorlogsvoering. Ook Nederland verkocht zijn tanks in 2011, iets dat in Defensiekringen altijd wel werd betreurd. In 2016 werd in samenwerking met Duitsers weer gekozen voor een aantal tanks.
Nu willen veel landen de toch niet zo ouderwetse tanks weer in hun oorlogsarsenaal. Aan munitie is dan weer vrijwel permanent een tekort. In vredestijd is dat een makkelijk bezuinigingspost, in oorlogstijd gaat er altijd te veel doorheen. Zo zouden er in Oekraïne per dag 24.000 granaten verschoten worden. Dat komt vrijwel allemaal uit al bestaande voorraden in de VS en de EU. De bestellingen omdat allemaal aan te vullen lopen nu.
Wie gaat dat betalen?
De fabriek van Zondervan kost de belastingbetaler niets, stelt hij. ,,De investering is ongeveer 200 tot 250 miljoen euro. Ik heb daarvoor afspraken gemaakt met een aantal vermogende ondernemers en mensen met familiegeld die hier ook geloof in hebben. Want bij banken of pensioenfondsen hoef je niet aan te kloppen: die investeren niet meer in wapens.”
Helemaal niets is overigens ook relatief. ,,Defensie moet uiteraard wel meedoen. We vragen een afnameplicht van minimaal tien tot vijftien jaar. En ja, we zullen ook rond de tien procent duurder zijn dan als je de wereld afspeurt naar de goedkoopste kogels. Maar dan heb je wel alles in eigen hand en is er altijd munitie beschikbaar.” En ja, hij zal daar zelf dan ook winst op maken, al was het maar omdat bij vrijwel alle Navo-landen momenteel het defensiebudget wordt opgehoogd.
En toch, toch krijgt Zondervan de handen nog niet echt op elkaar, ziet hij zelf ook. Maar van opgeven wil hij niet weten. ,,We hadden wel op iets meer enthousiasme gerekend. Maar je merkt dat het lastig binnenkomen is bij de politiek. Iedereen wil wel eigen wapens maken, maar als het puntje bij het paaltje komt weet niemand wat er kan en mag en hoe dat moet. Er is simpelweg ook geen regelgeving voor zo’n fabriek.” Zondervan praat inmiddels ook met andere landen om zijn hal neer te zetten, stelt hij. ,,En als er een land toehapt, dan kan het best snel gaan.”
Hoe groot de kans is dat het allemaal lukt? ,,Iedereen staat er wel achter, maar overal vinden ze het ook spannend. Weet je? Ik zou het gewoon echt niet weten.”
Reactie Defensie
,,Nederland kent sinds 2003 geen eigen productie van munitie meer. Sindsdien bestelt Defensie haar munitie bij partners, merendeels in Europees of Navo-verband. Daarvoor maken we gebruik van langlopende contracten. De oorlog in Oekraïne laat zien dat munitie harder wordt verschoten dan de industrie nu kan compenseren. Daarom is het belangrijk om een strategische voorraad te hebben.
De totale behoefte aan munitievoorraden is Defensie op dit moment aan het aanvullen. Nederland is niet het enige land dat op dit moment een verhoogd defensiebudget heeft en munitie inkoopt – dit speelt door heel Europa. Juist daarom is het nu zaak om gezamenlijk te kijken naar de manier waarop we inkopen.
Het is belangrijk dat Europa meer zelfvoorzienend wordt. De kracht van Nederland zit hem in kennisinstellingen zoals TNO, toelevering van hoogtechnologische componenten of onderhoud en modificatie van munitie en wapensystemen. Voor munitie zou dat niet waarschijnlijk zijn in Nederland, we moeten dit in Europees verband regelen: ieder land draagt bij waar het sterk in is. Het zou dan ook logischer zijn wanneer bestaande ketens worden uitgebreid. Het opschalen van de productie voor munitie is lastig, maar de industrie zit niet stil.
Het initiatief van Zondervan is bekend Defensie. Over het verloop van dergelijke gesprekken doen wij geen uitspraken. Het is niet aan Defensie om in te schatten hoe reëel de komst is. Er zijn geen Defensielocaties beschikbaar voor het vestigen van een munitiefabriek.”
